Obowiązki firm serwisowych w zakresie ochrony środowiska

Odpowiednie zdefiniowanie wytwórcy odpadu jest podstawą prowadzenia właściwej gospodarki odpadami w przedsiębiorstwie.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami to na wytwórcy odpadu ciążą obowiązki właściwego gospodarowania odpadami. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w tym zakresie np. przez Inspekcję Ochrony Środowiska, na wytwórcę odpadu nieprzestrzegającego przepisów nałożone mogą być sankcje karne.

Pojęcie wytwórcy odpadu oraz jego właściwe rozumienie jest bardzo istotne dla firm z branży HVACR, a w szczególności dla firm serwisowych, w przypadku których fakt wytworzenia odpadu „u klienta” jest bardzo często błędnie interpretowany lub wręcz pomijany przez serwisy.

Zgodnie z ustawą o odpadach przez pojęcie wytwórcy odpadów „rozumie się przez to każdego, którego działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów), oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów; wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej”.

Przytoczoną wyżej definicję należałoby rozbić na kilka części, zgodnie z którymi wytwórca odpadu to:

1. Firma, której działalność lub bytowanie powoduje powstawanie odpadów – wszystko, co powstaje w przypadku naszej działalności gospodarczej, a czego chcemy się pozbyć (lub jesteśmy zobowiązani się pozbyć) staje się odpadem, a my jesteśmy jego wytwórcą – dotyczy to zużytej elektroniki, podzespołów, baterii, tworzyw sztucznych, ale również zniszczonych opakowań oraz odpadów komunalnych;
2. Każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów – w przypadku gdy prowadzimy jakiekolwiek działania na cudzych odpadach, np. odzyskujemy pewne elementy z odpadów (np. metal, tworzywo sztuczne), wówczas jesteśmy wytwórcą każdego odpadu powstałego w trakcie ww. procesu,
3. Wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej – każdy odpad (niechciany element, substancja), który powstaje w trakcie usługi należy do podmiotu wykonującego serwis, nieistotne gdzie powstaje – w miejscu należącym do serwisu, czy na zewnątrz „u klienta”.

Każdy z trzech elementów przytoczonej wyżej definicji można poddać wnikliwej interpretacji jednak chciałbym podać kilka wyjaśnień do trzeciej części definicji wytwórcy odpadu, która jest bardzo istotna dla firm serwisowych branży HVACR.

Należy zacząć od tego, że w zasadzie każda firma serwisowa będzie wytwórcą odpadów.

Dla zobrazowania sytuacji można tutaj podać kilka przykładów wraz z wyjaśnieniami:

• Naprawiam urządzenia należące do mojego klienta (np. lodówka, klimatyzator itd.) – jestem wytwórcą odpadów takich jak – szmaty, olej, sprężarka, urządzenia elektryczne/elektroniczne, obudowy urządzeń itd.

Nie jest istotny fakt do kogo należy urządzenie – czy jest moje czy klienta – w przypadku mojego serwisu powstają odpady, które należą do mnie.

Nie jest istotne gdzie dokonuję naprawy – w lokalizacji należącej do serwisu czy innej, w związku z czym nie jest możliwe np. zostawienie odpadów powstałych w trakcie serwisu klientowi (chyba, że klient sobie tego życzy).

• Mam podpisaną umowę z moim klientem na wykonanie m. in. serwisu urządzeń, ale do wykonania tej części umowy korzystam z pomocy podwykonawców – w takiej sytuacji to podwykonawca świadczy usługę serwisu dla nas (na podstawie umowy), a więc to podwykonawca jest wytwórcą odpadów.
• Jestem przedstawicielem firmy serwisowej, ale posiadam również umowy z innymi firmami np. na konserwację i serwis drukarek i innego należącego do mnie sprzętu – w takiej sytuacji wykonawcy świadczący usługę serwisu względem innej firmy są wytwórcą każdego odpadu powstałego w trakcie serwisu (zużyte tonery, elementy drukarek itd.).
• Wykonuję serwis urządzeń/instalacji u klienta i stwierdzam, że dane urządzenie nie nadaje się do naprawy i w całości powinno zostać zaklasyfikowane jako odpad – zgodnie z definicją wytwórcy to firma serwisowa jest wytwórcą odpadu, również w postaci całego serwisowanego urządzenia.

Bardzo ważnym uzupełnieniem podanych wyżej sytuacji jest fakt, że w przypadku wykonywania serwisu istotne są zapisy umowy o świadczenie usługi!

Należy pamiętać, że wytwórcą odpadu jest każdorazowo firma świadcząca usługę serwisu, chyba, że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej. 

Odnosząc się do powyższego, jeżeli w umowie z klientem zostanie zapisane np. że odpady powstałe w przypadku usługi serwisu należą do właściciela urządzenia/produktu/instalacji (naszego klienta) wówczas to on będzie wytwórcą odpadu i właściwe gospodarowanie ww. odpadem będzie leżało tylko po jego stronie.

Pragnę zatem podkreślić, że w przypadku braku jakichkolwiek zapisów dot. odpadów w umowach serwisowych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa to serwis jest wytwórcą odpadu powstałego w trakcie świadczenia usługi. 

Ustawodawca przewidział jednak różne sytuacje, które mogą mieć miejsce w działalności gospodarczej dodając zapis w ustawie o odpadach o możliwości uszczegółowienia obowiązków i odpowiedzialności w tym zakresie w umowach serwisowych.

Zaleca się więc, aby w każdej sytuacji świadczenia usług serwisowych zawierać pisemne umowy serwisowe, w których jest zawarty odrębny zapis dotyczący odpadów powstałych w trakcie świadczenia usługi. 

Takie rozwiązanie nie pozostawi żadnych wątpliwości i możliwości interpretacji ze strony Inspekcji Ochrony Środowiska, jak również może zapobiec ewentualnym sporom powstałym na linii serwis – klient w przypadku wątpliwości z zakresie zdefiniowania wytwórcy odpadu.

Zdefiniowanie wytwórcy odpadów jest kluczowe pod kątem określenia obowiązków wytwórcy odpadów m. in. takich jak właściwe prowadzenie ewidencji odpadów, składanie sprawozdań dot. gospodarowania odpadami itd.